Elektronik cihazlar her birimizin hayatının demirbaşları haline geldiler ve bu cihazların üretimi için gerekli olan değerli madenler dünya genelinde büyük oranda azaldı. Bu nedenle bu malzemelerin geri dönüşümü her zamankinden daha önemli konuma geldi. Zira elektronik atıkların geri dönüşümü gün geçtikçe azalan madenlerin yerini doldurabilir. Türkiye’de elektronik cihazlar geri dönüşüm işlemi için ücretsiz olarak toplanıyor.
İngiltere’de son zamanlarda yapılan araştırmaya göre, 2021 yılında gezegende bulunan elektronik atıkların yoğunluğu 57 milyon tonu aştı. Uzmanlar dünya üzerindeki değerli metallerin madencilik nedeniyle büyük ve ciddi oranda azaldığını belirtiyorlar. Çözümü ise geri dönüşüm olarak gösteriliyor.
Uzmanlar madencilik faaliyetleri ile elde edilen değerli metallerin sürdürülebilir olmadığını dile getiriyor. Üstelik savaş gibi jeopolitik gerilimler ve küresel piyasalarda yaşanan belirsizler nedeniyle tedarik zincirinin aksaması bu gibi metallerin fiyatlarında yüksek oranda artışa neden oluyor.
Pil üretiminde kullanılan vazgeçilmez bir malzeme olan lityumun fiyatı 2021’den bu yana yüzde 500 gibi ciddi bir oranla arttı. Ayrıca elektrikli araçların pillerinde kullanılan nikel gibi pek çok metallerin de fiyatları yükseldi. Uzmanlar bazı metallerin neredeyse tükenmek üzere olduğuna dikkat çekiyor.
Teknolojik cihazlarda süregelen tüketim alışkanlarımız çevreye ciddi oranda hasar verirken, sürdürebilir olmayan bu alışkanlarımız nedeniyle ihtiyaç duyulan hammaddelerin tamamını tüketmek üzereyiz.
Peki, Türkiye’de durum ne?
Ülkemizde plastik, ambalaj ve kâğıt gibi materyaller ile birlikte elektronik ve de kullanım ömrünü tamamlamış piller de toplanıyor. Büyük ev aletlerinden, otomatlara, cep telefonlarından küçük elektronik aletlere kadar birçok cihaz elektronik atık kategorisinde değerlendiriliyor.
Uzmanlar bu atıklarda metallerin değerlendirilmesi dışında toksik madde içerikleri nedeniyle geri dönüşümün önemine dikkat çekiyor ve söz konusu atıkların elektronik cihaz toplama istasyonlarında toplanmasının gerekliliğine dikkat çekiyor.
Ülkemizde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile birlikte belediyeler, lisanslı işleme tesisleri ve üreticiler tarafından kurulan merkezler aracılığı ile elektronik atıklar toplanıyor. Ayrıca bu alanda çalışan dernekler tarafından bilinçlendirme ve toplama kampanyaları yapılarak, farkındalığı arttırma amaçlanıyor.
Akıllı telefonlarda kullanılan bazı değerli elementler önümüzdeki yüz yıllık süreçte tükenebilir. Zira bu cihazlarda 30 farklı kimyasal element kullanılıyor. Üstelik bu elementler, sağlık sektöründe kullanılan cihazlar gibi önemli sektörlerde de hammadde olarak kullanılıyor ve bir kısmı tükenmek üzere.
Yılda 2 milyon tonu aşan elektronik atık
Her yıl küresel çapta üretilen elektronik cihazlardan elde edilen atık miktarı ortalama 2 milyon ton artıyor. Fakat bunun yüzde 20’sinden daha azı toplanarak geri dönüştürülüyor.
Uzmanlar ülkelerin geri dönüşüm modellerini yeniden yapılandırmasının önemini vurgularken, teknoloji şirketlerinin büyük oranda sürdürebilir üretime odaklanması gerektiğinin altını çiziyor.
Geri dönüşüm madenciliğin yerine geçmeli
Uzmanlara göre pek çoğumuz telefon, bilgisayar gibi eski cihazlarımızı evlerimizde tutarak değerli metaller biriktiriyoruz. Bu değerli metallerin geri dönüşüme dâhil edilmesinin önemine dikkat çeken bilim insanları, üreticiler, satıcılar ve tüketiciler arasında kurulacak geri dönüşüm köprüsünü besleyecek yaratıcı çözümler üretilmesini savunuyor. Uzmanlar tarafından bu çözümler döngüsel ekonomi açısından oldukça önemli. Üstelik gezegenimizin hızla tükenen kaynakları bizi buna mevcut bırakıyor.
